دانلود مقاله رشته حقوق و فقه و معارف اسلامی
جایگاه مصلحت در اسلام
چکیده:
نخست باید دانست، واژه «مصلحت» دارای معنای مطابقی و چندین معنای مجازی است. در محاورات اجتماعی و تعاملات سیاسی، گاهی مصلحت اندیشی در برابر بنیان گرایی و رادیكال اندیشی مطرح می شود. علاوه بر معانی متعدد برای مصلحت انگیزه مصلحت اندیشان نیز متفاوت است. برخی به خاطر ضعف خویش مصلحت اندیشی می كنند و برخی بخاطر حل بحران و رعایت مصالح عمومی، مصلحت اندیشی می كنند.آنچه در اندیشه دینی مصلحت خوانده می شود هیچگونه انفکاک و مرز فاصلی با حقیقت ندارد، بلکه چهره و تجلی حقیقت در شرایط مختلف می باشد. آنچه بین حقیقت (Ttuth) و مصلحت، جدایی می افکند نگرش پراگماتیستی بر مصلحت و تفسیر مادی و سرد انگارانه (Utility) از آن است. اما در تفکر اسلامی مصلحت در مقابل مفسده و فساد است. در «مصباح المنیر» آمده است: صلاح ضد فساد است، مصلحت در چیزی یعنی وجود خیر در آن. (المقری الفیدمی، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر، ج 1، ص 345).
بر اساس دیدگاه شیعه و معتزله همه احکام الهی بر اساس مصالح و مفاسد واقعی نهفته در متعلق آنها وضع شده اند. البته در مواردی مصالح و مفاسد با یکدیگر تزاحم می کنند. مثلا خوردن گوشت خوک به خاطر مفسده ای که دارد حرام است و حفظ جان نیز مصلحتی است که باید رعایت شود. اکنون اگر برای حفظ جان به خوردن گوشت خوک حاجت شد قواعدی در دین وجود دارد که بر اساس اهمیت ملاک ها تکلیف را روشن می سازد. مثلا چون از نظر شارع مصلحت حفظ جان اهم از رعایت مصلحت ترک خوردن گوشت خوک است، در چنین شرایطی اجازه خوردن آن را می دهد، زیرا عدم تجویز آن مفسده بزرگتری دارد و آن از بین رفتن نفس محترمه است.
بنابراین مصلحت آنگونه که در شریعت تبیین شده عین حقیقت است و برای رفع تزاحم بین مصالح و مفاسد واقعیه در شریعت اسلامی قواعدی قرار داده شده که نقش حاکم و کنترل کننده دیگر قوانین را دارند، از طرف دیگر در مواردی که تشخیص اهم و مهم و رفع تزاحم بین مصالح و مفاسد نیازمند دقت های کارشناختی است امام معصوم و در غیبت او ولی فقیه چنین رسالتی را بر عهده دارد بنابراین می توان گفت خود دین مرز مصلحت را مشخص کرده است گاهی به صورت قواعد کلی مانند قاعده «لاضرر و لا ضرار فی الاسلام» در اسلام ضرربینی و ضرر رسانی وجود ندارد. و یا قاعده «حرج» که هر آنچه موجب سختی خارج از طاقت انسان باشد در اسلام نیست.و یا مصلحتی باید باشد که توسط امام معصوم و یا فقیه جامع الشرایط تشخیص داده شود که رعایت آن به مصلحت مسلمانان و جامعه اسلامی است.
کلمات کلیدی:
مصلحت
مفاهیم عرفی
مصلحت در اسلام
انعطاف پذیری دین اسلام
مقدمه:
اساسا عنصر مصلحت در نظام های گوناگون حقوقی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. و می توان ادعا نمود مهم ترین ویژگی نظام های حقوقی دوران معاصر پذیرش حقوق عرفی بر مبنای مصالح عامه می باشد. حال و با توجه به این مساله، پرسش شما از اندكی اجمال و ابهام برخوردار است زیرا اساسا اداره ی امور یك كشور اسلامی می بایست بر اساس مصالح عامه ی مردم بر مبنای ارزشهای دینی سامان یابد و به عبارت دیگر نه تنها نظام اسلامی ما بلكه هر نظام سیاسی دیگری نیز می بایست بر مبنای مصلحت عمومی مردم اداره گردد. البته لازم به ذكر است كه میان معنا و مفهوم واژه ی مصلحت در اندیشه ی اسلامی با معنا و مفهوم آن در اندیشه های دیگر به ویژه تفكر سكولاریستی غربی تفاوت های بسیاری وجود دارد. كه در ادامه به صورت بسیار اجمالی به این تمایزات اشاره می نماییم.
این واژه یكی از مفاهیم بسیار لغزانی است كه با قرار گرفتن در هر پارادایم و چارچوب فكری و نظری معنایی كاملا خاص و ویژه و متناسب با آن چارچوب پیدا می كند. مصلحت در پارادایم مدرنیته و سكولاریسم كاملا در ارتباط با عقل خود بنیاد بشر بوده و غایت آن زندگی بهتر البته در مدار مبانی مدرنیته – اصالت انسان( اومانیسم) ، اصالت سود، اصالت لذت – می باشد.اما در پارادیم اسلام و حقوق اسلامی ، معنای مصلحت كاملا مغایر با متفاهم از آن در چارچوب سكولاریسم است. مصلحت در فقه شیعی و در اداره ی جامعه به هدف تحقق مقاصد شریعت و اهداف شارع پی ریزی شده است. ماهیت مصلحت در نظام های غربی و سكولار، كاملا در ارتباط با سود گرایی مادی بوده و در تحقق ان عقل معیشتی و خرد جز نگر كافی است و از همین رهگذر است كه مصلحت، اصل حیات دینی را منتفی می سازد؛ ولی مصلحت در فقه شیعه، به معنای تامین اهداف شارع و در راستای آن معنا پیا می كند و البته منافع دنیوی را نیز در راستای آن در نظر می گیرد.
فهرست مطالب
تعریف مصلحت
ارکان مصلحت
تقسیمات مصلحت
مصلحت از ذیدگاه اهل سنت
مصلحت از ذیدگاه اهل تشییع
مصلحت در فقه
پایه های نظری تئوری مصلحت
اختیارات حکومت و دولت اسلامی در مورد مصلحت
قیمت: 145٬000 تومان
قیمت: 46٬250 تومان
قیمت: 38٬000 تومان
قیمت: 43٬500 تومان