لزوم تعيين هم در ثمن شرط درستى قرارداد بيع شمرده شده است، هم در مثمن. طرفداران اين نظريه، چه مبيع دچار ابهام باشد چه ثمن، به بطلان بيع حكم كرده ‏اند; اما اين نگاشته صرفا به بررسى وضعيت ثمن شناور و نامعين مى‏پردازد.

زيرا در روزگار ما - چنانچه زير عنوان تاريخچه موضوع خواهد آمد - مشكل، بيشتر در ثمن شناور است. امروزه معمولا فراورده‏هاى صنعتى برابر استانداردها و نقشه‏هاى كاملا مشخص توليد شده، و به بازار مصرف ارايه مى‏شود. و كاتالوگ‏ها، مشخصات و حتى ويژگيهاى غير اساسى كالاها را تعيين و معرفى مى‏كند. و مبيع را تقريبا از هرگونه ابهام مى‏رهاند. از اين روى تاكيد اين نوشته بر ثمن شناور است.

محقق حلى در شرايع الاسلام مى‏فرمايد: شرط است كه قدر و جنس و وصف ثمن معلوم باشد و اگر به حكم يكى از طرفين بيع شود- يعنى تعيين آن به يكى از طرفين سپرده شود- عقد منعقد نمى‏گردد. (5)

شروط بيع نزد حنفيان چهار گونه است: شرايط انعقاد، شرايط صحت، شرايط نفوذ و شرايط لزوم; (جمعا بيست و سه شرط) (13) يكى از شرايط صحت‏بيع آن است كه مبيع و ثمن معلوم باشند; علمى كه مانع از بروز منازعه ميان طرفين شود. پس بيع كالاى مجهول - مثلا گوسپندى از اين بخش گله - صحيح نيست و نيز بيع با ثمن مجهول و نامعين مثل اينكه بگويد اين كالا را به بهايش، يا به آنچه در دستان يا جيب اوست، خريدارى كردم، صحيح نيست. (14)

فهرست مطالب

بیع با ثمن شناور در فقه    1

طرح موضوع    3
تاريخچه موضوع    4
گفتار نخست    6
دلايل اين نظريه    6
1 - نقل اقوال    6
بند اول - فقهاى شيعه    6
بند دوم - فقيهان اهل سنت و جماعت    7
2 - تقرير ادله اين نظريه    8
الف - اجماع فقها    8

ب - روايت نبوى مشهور «نهى النبى عن بيع الغرر»    9

ج - روايات خاصه    10
3 - نقد و بررسى ادله اين نظريه    10
الف - بررسى اجماع فقها    10

ب - بررسى روايت «نهى النبى عن بيع الغرر»    12

بحث‏سندى    12
بحث دلالى    13
اول - معناى لغوى «غرر»    13
دوم - «غرر» در متون فقهى و اصطلاح فقيهان    14
سوم - رابطه «غرر» و «جهل‏»    15
چهارم - نتيجه بحث دلالى    16
پنجم - عدم تحقق هيچ يك از معانى سه گانه غرر در موضوع مورد بررسى    16
ششم - اثر پيش بينى حق فسخ در بيع با ثمن قابل تعيين    18
ج - بررسى روايات خاصه    19
چكيده گفتار يكم    20

گفتار دوم نظريه كفايت قابليت تعيين ثمن    20

دلايل اين نظريه    21
1 - نقل اقوال و تقرير ادله    21
بند اول: فقيهان شيعه    21
1- ابن جنيد اسكافى (92)    21
2- شيخ يوسف بحرانى (95)    21
3- مرحوم آيت الله العظمى خويى    24
بند دوم: فقهاى اهل سنت و جماعت    26
2 - نقد و بررسى ادله    27
1- بررسى سخن ابن جنيد اسكافى    27
2- بررسى سخن شيخ يوسف بحرانى    28
3- بررسى سخن آيت الله العظمى خويى    32
4- بررسى سخن ذكر شده از اهل سنت و جماعت    32
5- بهره‏اى ديگر از صحيحه رفاعه    33
چكيده گفتار دوم    34

منابع